Зылиха Тұрарқызы. Таудағы тіршілік

Зылиха ЖАНТАСОВА – жазушы, әдебиеттану ғылымдарының доценті, Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі. 1973 жылы 11-қарашада өмірге келген. 1992-1996 жылдары Түркістан қаласындағы Қ.А.Ясауи атындағы ХҚТУ-дің филология маман-дығын оқып аяқтаған. 2010 жылы Қазақстан Білім және Ғылым министрлігінің Білім және Ғылым саласындағы бақылау комитетінің шешімімен әдебиеттану мамандығы бойынша доцент ғылыми атағы берілді. «Сағыныш», «Жанымның жаз ғұмыры», «Тағдыр биі», «Мейірім мұнарасы» атты кітаптардың авторы.

(Әңгіме)

Індет өршіп тұрған көктем еді. Адамдар жанына  үрей жамылып, үміт пен қорқыныштың ортасында күн кешіп жатты. Көше жым-жырт. Әр үй – жеке бекініс. Біреу түшкіріп қалса, бәрі селт етеді. Теледидардан
берілетін күн сайынғы статистика – көңілге кірбің, жүрекке салмақ.
Ұлымыздың денесінен шыққан жара жазылар емес. Түрлі дәрігерге апардық, жақпа майдан бастап антибиотикке дейін жағып көрдік. Бәрі бекер. Жара үлкейіп барады. Атақты емханадағы дәрігер-лер де «уайымдамаңыздар» деумен ғана жұбатты. Ал біз уайыммен күн санап шөгіп бара жатқанбыз.
Күйеуіме таудағы емші кемпір туралы әңгіме айттым. «Бос сөз шығар, бәрі…», – деді алғашында. Бірақ менің көзімдегі үмітті көріп, ақыры көнді. Жексенбіде ертемен жолға шықтық. Машина тауға қарай бет алған шақта жолымызды полиция қызметкерлері бөгеді.
– Елде індет, тау бөктеріне шығуға болмайды, – деді біреуі қатқыл дауыспен.
Күйеуім баламыздың сырқатын, шипа іздеп бара жатқанымызды айтты. Полиция жігіті алғашында қатуланып тұрды да, бір сәттен соң жұмсарып:
– Алдасаңыздар, айыппұл саламыз!, – деп рұқсатын берді.
Балам көліктен басын шығарып, қолын бұлғап, үнсіз алғысын білдірді.
Машинаны төменге қойып, жарлауытты өрлей бастадық. Ауа жұту қиындап, аяқ сүрініп, жүрек қағысы жиілеген сәттерде кері қайтқымыз да келді. Бірақ биіктің ар жағында үміт тұрса ше? Әупіріммен жоғары шықтық.
Алдымызда жайқалған көк, сылдырап аққан бұлақ, самалмен тербелген шөп… Айнала жап-жасыл. Төменге көз салдық – дүние тыныш, тылсым. Қора-жай, құлындар, үйілген шөптер… Кемпір омарта маңында күйбеңдеп жүр екен.
– Сәлеметсіз бе…, – дедік.
Кемпір кішкентай ұлымызды көріп, жүзінде мейірім жылт етті. Қасына шақырып, құшағына алып, әлдебір жаттанды өлең секілді сөздерді күбірлеп қайталап тұрды. Баламыз аң-таң. Біраздан соң балақайды айналып жүгіріп кетті.
– Экология, – деді кемпір. – Бұрын мұндай жаралар сирек кездесетін. Қазір бала түгілі, ересек адамдардың өзінен шыққан жара сүйекке өтіп кетеді… Бұл жара баяғыдан мазалап жүрген сияқты, ә?
– Иә, – дедік екі жақтан бас шұлғып.
Кемпірдің дауысы мейірге толы. Бірақ көзі – терең. Сол көздің түбінен жалғыздықтың елесін байқадым. Әлде өзім солай сезіндім бе?
– Айдалада, тауда қорықпайсыз ба?, – дедім абайсызда. Кемпір күлді.
– Қырық жыл балалар үйінде тәрбиеші болдым. Өзім орыс болсам да, тек орыс балаларын емес, қазақ, кәріс, шешен, ұйғыр, бәрін бауырыма бастым. Тоғыз баланы асырап алдым.
– Тоғыз?..
– Иә. Бірі – Кәмшат. Қазақ қызы. Ең мейірімдісі сол болды. Қазір келін. Апалап іздеп келеді. Анасы болмаған соң мені іздейді ғой… Ал туған балам – Женя… Шет елге  кетті.
Кемпір терең күрсінді.
– Әй, балам, ол кездерде жетім көп еді. Бірақ қазіргідей емес. Баланы әжетханаға тастағанды, көшеге лақтырғанды ол кезде естімедік. Жауыздық көбейіп кетті. Адам баласына деген аяушылық азайды. Балалар сол кезде де жылап тұратын. Бірақ мен жетім көрсем құшақ-тап аламын. «Апа» деген сөзге зәру болатын. «Апа» болу үшін көп дүние керек емес, тек жүрек керек…
Кемпірдің жүзінен шаршап жүргенін байқасақ та, сөзінің қуаты бізге дейін жетіп тұрды.
– Ол байлардың фазендасын көрдіңдер ме?, – деді ол алысты нұсқап. – Малшыларына көгерген нан береді. Құл сияқты қарайды. Жуынбаған соң денелері жара болып кеткен. Оларға да өзім дәрі апарып, таңамын. Мені Құдай сол үшін жіберген шығар.
Сәлден соң ол баланың жарасына қарап, жақпа  майын берді
– Екі ай үзбей жағыңдар. Өздігінен төгіледі. Енді келмейсіңдер. Аман болыңдар. Сен қыздың жолын ауыр. Сенгішсің. Күншілдер жаныңда жүр. Бірақ соққыны кеудеңе алма, – деді.
Мен үндемедім. Тек күлімсіредім.
Жолға қайта түстік. Биіктен төмен түсу оңай екен. Ағын судың жанына аялдадық. Тауға қарадым. Тым алыстағы биік — сол емші кемпір секілді. Жалғыз. Бірақ мейірімге толы. Қоғамның қаталдығынан безіп, адамнан шошып, табиғатқа қарай қашқандай.
Содан кейін ол тауға бармадық. Баламыз жазылып кетті. Алайда жүрегімдегі белгісіз дертке сол кейуананың сөзінен шипа дарығандай.
Сол биік әлі де бар. Сол тіршілік те. Қатігез дүниенің түбінде үміт бар екенін еске салып тұрғандай.